Athax KHOVEL EITE - Lung
  Home
  Contact
  Guestbook
  Mary - Lamdanna
  Lung
  => Ghost Kids
  => Sinjawl ah Sikha Nupi
  AIDS SYMPTOMS
  PAITE-AS OTHERS SEE
  KHOTA HINKHUA
  welcome
  GALLERY-KHOVEL
  Title of your new page
  Explore Churachandpur
  TECHNOGRAPH
  Beijing Olympics 2008
  Most PoPlar
  Don-khawm
  About Us
  zogam o zogam zokhankhual color
  Nomination Form DCRG
  Nau Oih Late
  Lawm Laa
  Thupil khen khat
  Inspirations Each give what he has
  La ( GOSPEL)
  AngularJS Expression Demo
  AngularJS - Example Directive
  JQuery - if you click on me
  Jquery Disappear
Lungthul Tanga Thil Lamdangte
-Thangngeo Paukhomang,PSS
Courtesy ||Tongluang Magine August 2005
“Lungthul taang” kichi Myanmar leh India gam a Manipur State a Churachandpur District tumlam a gamgi taang khat ahi. Huai taang dung ah khua : Suangdai (Tuikui Muallum), Suangsum, Lungthul(E), Lungthul(T), Lungthul(L), Lungthul(D) om hi. Hiai tang a khua te ah Sikha thu; Thil lamdang pipi ana om ngeita hi. Huaite laka khenkhat I gen ding uhi.
(1) Keitui (Tiger water):  Suangdai khokiang, Myanmar toh gamgi naih mahmah lampi kiang ah tuinak khat a om hi. ‘Tua tui dawn khate Kei /Sahang suak pahpah’ kichih ziak in Britishte’n Suangphuh khum ua ; tua tui tuni tan in kangdenta hi. Nupa khat puktaw pailam, tua tui omna kiangah khawl uhi. Azi in tua tui a dawnleh Kei(Sahang) suakpah hi. “Inih a ivak a bawn I tate nekding ngahlah hang a, tua kei kia’n I tate bang ka suahta dia?” a pasal in a chih leh, aman ‘ Saphei leh saliang in k’on vakpih ding hi’ chi in khamuan hi. Saphei , saliang leh sabakte zankal in a inn uah a va peael a; huaite ne leh zuak in a inkuanpih te khosa uhi. A sahang hihna tuigu bei dekdekta ahih ding a, zanchiang in a inn nuai leh sumtawng khawng ah va giak zel hi. Nikhat khomipite’n thagum in anan manthei ua; Siampu pa;n a thoihleh mihing a hong suak nawn thei vanglak; a kichi hi.
(2) Dawi zawlnei-Zamlian: Mrs . Zamlian, a pasal in a sihsan nung in damtheilou a, lung zuang a , a vak lehlehna lamah Dawite toh kizawlkha uhi.
(a) Nitak khat, Vaimim chim kithukkhinta, a mehding sathu dom ding in mel 9 a gamla Suangdoh khua a Pausuante’ inn ah kuan hi. A gawi pih ding malta ki emkhinphet in a hong tung nawnman hi. ‘Sazuk lengthei a ka tuanleh hong tung baih ka hi a chi hi. A nunga Pausuante a ki dotleh’ Hong dom mah ‘ a chi uhi.
(b) ‘Khokhung lam a nong lak a chiktui kiangah sazuk thum khihsa a om ua, va en un’ a chihleh a tute laka khat Ginnial kia in a va enngam kichi hi.
(c) Paupum leh gaogou in a , kisilna ua Gulha khat that in, samat dan a bawl in khosuang a h chiang in a zawng lehleh uhi. Nitaklam in amau gel a siguih tuak uhi. Gul a zawnlai un, ‘Paupum hong pai aw, huai Paogou thilhih va hih pih ken’ tekse pi’n ana chi hi. Zamlian in, “Tua gulpen, hausate tangvalpa ahi a, ka zonzon ua leh a thattute minte tekse pi’n hon hilh a, ka theihphet ua , ka mat ua ka thath uh ahita , dawiten chi uh ahi:” achi hi.
(d) Tonglon kawl a tangval khat leh Lungthul kawl a tangval khat in Dildum nungak heltuak uhi. Nungak in “Kawl sapsap thulkawl mah thupizaw in the’ chi in, Tonglon kawl a tangval pen nawlkhin hi. Nawlkhin a ompen in khasia kisa in a tutna mua;-lungthu sawn chim in paita hi. “ Na muhnop ualeh tua mual kichim va en uh” Zamlian in chi hi. Ava et ualeh menchim(land-slide) na om petmah kichi hi.
 
3. Metang-thang a sazuk-sakhi awk: Pasal khat Metang-thang (Be-ai thang) siah in Lungthul kawl leh Lunglen kawl kikal a gammang ah kuan hi. Thang 10 val ding a siah /kam khit in Suangpi tung a tu in la asa hi. “Lung thulpi leh Lunglenpi kigal sai, a kal ah aw tongdam mei a zam e gal ah aw Vangngai tang kikhangkhan e”. Hiai la sakawm a, a tempawng a a tutna suangpi a tum/satleh si a hong pawt hi. Laulua in inn ah taitung hi. Lupna kidenna in a ihmuta hi. A mang in dawite aktal san in ava kilak ua; Lawm aw, na lasak ka ngainuam lua ua, k’on naih ualeh n’on satkhak ahi. Natleng na kei, kou mohna ahi, na la hong sanawn in, na thangte ah sazuk-sakhi na awk sak khinta ung’ ava chi uhi. Zingsang a aktal san khat ki-khakhoh a, a thangte ava vil ualeh sazuk-sakhi ana awk lem-lum petmah, kichi hi.
 
4. Vaihawm upate: Lungthul kawl leh lunglen kawl kikal a gammang laka suangpite tung a, vaihawm upa tute kimuthei zel uhi. Britishte’n “Kuate ahi ua?” chia, adot ualeh, “Agam neituvaihawm upate ahi uh” chi in dawng uhi. “Kouloungal gam neitu omkei” chi in thau (rifle) in kap uhi. Thakhat in huihpiguahppi kithuah in vanpi a hong ging domdom mai hi. A kaptupa leng bokvak zen in lau in Haichiin khua ah a tailut man hamham hi. Huchibang mite 1964-68 kal in nihvei a hong kilang nawn uhi.
5.Thil lamdang khenkhat:  (a) Lungthul tang kimlai vel, a kawl sanna lai mun a suang pek dawkkhia lam sawm phial ding a om hi. Huai tuh ‘ Suang pallam’ kichi hi. Huai suang-pallam pen dawite Lenna Khawlmun (air field) ahi kichi hi.
(b) Lei pailet ( tunnel) khat om a, a langtuak ah huihnung lut leh pawt kiphamat den hi. A taang dawn a om, suahlam leh tumlam vang pailet ahi. Hiaituh dawite Rel lampi (Railway tunnel) ahi; kichi hi.
(c) Dildum tuh tuuk leh khal a a thuakdan kibang gige, Lungthul taang dawn apan tui hongluang sukte Mual-lungthute bul a kivung dil lian lolou ahi. Sazuk-sakhi leh sanchi tuamtuam kaplian a omte tua Dil sung a tunman nak ualeh silou in a damsuah zel uh; kichi hi. Huaiziak in, tua Dildum pen dawite Hospital kichi hi.
(d) Mialzul a naupang te a mawl chiang un a lak ua a theih ngeilouh uh naupang dangkhat nana telzel hi. Thakhat a amat chiang un Sialnah lom kisuaksak jel a , lamdang sa mahmah uhi.
6.KeuhthangL Lungthul(L) khua ah dawi thil lamdang taktak gamtang om ngei h. Amin a dot ualeh thilkhat kehnging in ‘Keuhthang’chih aw gin toh kibang sa ua , KEUHTHANG chi in minvoh uhi. Lenkhawmna lai ah a tunglam apan mai (pumkin) leh maipuangte kesak guigui thei hi. Sawmgiah na a khuk tungte bang va tupsak zel hi. Bangvang a khau  a khak ua, a kituhpih chiang un a zouthei mahmah kei uhi. Buh neih zah ding bang a dot ua leh thil khenging in a hilhthei hi. Hausate bang a bawlse nuam diakse hi. Hautsate lengkulnu Donzaning loukhoulai bang suang in ava deng jel a ,kha leleng nna a sakei hi. Hausate tapa dawnglai khat thakhat in hong si a, amah min Mang kham ahi. Huai sihzoh a tua Keuhthang hong laang ahih man in “Mangkham kha hi in the” achi uhi. Huiai Keuhthang tuh abehte uh Ngaihte kua Dialkhai ah leng a langjel, akichi hi.
7. Milian:  Mikhat , a let-a-lian, mi vantangte amah liangkou chiang phazou lel a lian a om a , amin kapkhovung kichi hi. A behmin uh Samte ahi. A din sandan fit 7 leh inchi 2 ahi. Vangik puak a hat a, mau pum tawn 150 a pozou hi. Hileleng makha gah bawm ( loh) dimkhat a lel zel hi. Baal chiang khat (approx 5 kgs.) a ne gai zou a hileleng buh sih belta khat a gaizou kei hi. Gik mahmah zaw ahi dia ; hiai lai gelhtupate’ meipam lupna a a lumlai in a delhchimkha zozen hi. British te;n sepaih dia a sap ua leh anhuantu in meivak tui na nuh gu a, gina taka anek zohlouh tak in “apiangsual hilim in the’  chi in hon nungsawl kik uhi. A teilol tung lai in khosik vei a, ahong dam tak in ann (vaimimchim leh baal) hailoua ahihman in duung khan –vaikhan thuah a hong pawng palet kha hi; a kichi hi.
 
 
 

Site Entu- Hiai zah 78440 visitors (350636 hits) on this page!
This website was created for free with Own-Free-Website.com. Would you also like to have your own website?
Sign up for free